Glicyryzyna, naturalny lukrecjowy słodzik

0
Glicyryzyna, naturalny lukrecjowy słodzik
2.40 avg. rating (51% score) - 5 votes

Glicyryzyna to naturalny słodzik pozyskiwany z korzenia lukrecji, o słodkości 50-100 razy silniejszej niż sukroza (cukier stołowy). Pod względem budowy chemicznej glicyryzyna należy do glikozydów triterpenowych, a dokładniej jest saponiną triterpenową korzenia lukrecji gładkiej (łac. Glycyrrhiza glabra) należącej do rodziny bobowatych (Fabaceae). Lukrecja, z której pozyskiwana jest glicyryzyna, występuje naturalnie w Turcji, Iraku, Hiszpani  i w Grecji, a także na terenie północnych Chin. Glicyryzyna, jako składnik korzenia lukrecji, ma długowieczną historię stosowania zarówno jako naturalny słodzik, jak i w ziołolecznictwie.

Słodycz glicyryzyny odznacza się charakterystycznym gorzkim, lukrecjowym posmakiem, czasami określanym jako uczucie chłodu na języku, co ogranicza możliwości jej stosowania jako samodzielnego słodzika. Glicyryzyna wykazuje stosunkowo dużą stabilność w wysokich temperaturach, ale umiarkowaną rozpuszczalność w płynach, dlatego w produkcji artykułów spożywczych stosuje się jej sól amonową, którą charakteryzuje bardzo dobra rozpuszczalność.

Bezpieczeństwo stosowania glicyryzyny

Glicyryzyna jak i sama lukrecja są przydatne, ale w wysokich stężeniach istnieje ryzyko wystąpienia skutków ubocznych – między innymi dlatego na opakowaniach cukierków lukrecja (także bez cukru) znajduje się ostrzeżenie, o ryzyku możliwego wystąpieniu nadciśnienia. Najczęściej wymienianmy skutkiem ubocznym przyjmowania glicyryzyny jest zatrzymanie płynów, mogące skutkować krótkotrwałym wzrostem wagi – ten efekt jest związany z hamowaniem metabolizmu kortyzolu w nerkach i w konsekwencji stymulacji receptorów mineralokortykoidów – z drugiej strony podwyższony poziom kortyzolu ma w określonych przypadkach pozytywny efekt w postaci działania przeciwzapalnego (patrz niżej). Wśród innych skutków ubocznych przedawkowania glicyryzyny wymienia się:

Haribo lukrecja ze stewią
Lukrecję znamy przede wszystkim jako czarne cukierki o charakterystycznym smaku – istnieje także słodzona stewią lukrecja bez cukru
  • bóle głowy
  • hiperkaliemię
  • mioglobinurię
  • miopatię
  • osłabienie mięśni
  • ostrą niewydolność nerek
  • paraliż
  • przedwczesny poród
  • przejściową utratę wzroku
  • rabdomiolizę
  • tachykardię
  • torsade de pointes czyli częstoskurcz komorowy
  • zatrzymanie akcji serca
  • zmniejszenie poziomu testosteronu
  • zwiększenie masy ciała

To dlatego glicyryzyna jest doskonałym przykładem znanego w toksykologii powiedzenia „wszystko jest trucizną, zależy tylko od dawki”, a jej określone niepożądane działanie może być w innych wypadkach bardzo pomocne; podobne uboczne skutki przedawkowania można wymienić dla większości produktów spożywanych każdego dnia, choćby kawy czy herbaty. Glicyryzyna i lukrecja są dopuszczone do stosowania w produktach spożywczych i lekach w większości krajów świata, ale najczęściej towarzyszą im określone ograniczenia dotyczące stężenia i maksymalnej dawki. Zbyt wysokie poziomy kortyzolu notowane w czasie ciąży są wiązane z niską wagą urodzeniową dziecka, dlatego odradza się spożywanie lukrecji w czasie ciąży. W USA glicyryzyna ma status GRAS (generally recognized as safe – co do zasady uznawany za bezpieczny), ale tylko jako wzmacniacz smaku, a nie jako słodzik – FDA uznało, że dlaosoby w wieku powyżej 40 lat, zjadanie codziennie przez 2 tygodnie po ok. 60g cukierków lukrecjowych mogłoby grozić wystąpieniem poważnych problemów zdrowotnych, analogiczne ostrzeżenia ilościowe obowiązują w Japonii. EUSC (Komitet Naukowy Unii Europejskiej ds. Żywności, European Union’s Scientific Committee on Food) rekomenduje maksymalne spożycie do 100mg glicyryzyny dziennie przez dorosłego człowieka, co odpowiada ok. 60g cukierków lukrecjowych dziennie.

Lecznicze właściwości lukrecji (glicyryzyny)

Sól wapniowo-potasowa glicyryzyny wykazuje działanie przeciwzapalne we wrzodach żołądka. W tym celu stosuje się wodny wyciąg korzeni Succus Liquiritiae w dużych dawkach. Działanie przeciwzapalne związane jest z wpływem na czynność kory nadnerczy poprzez wydzielanie mineralokortykosteroidów (będące, jak wskazano powyżej, w określonych przypadkach niepożądanym skutkiem ubocznym). Glicyryzyna działa również wykrztuśnie, spazmolityczne, przeciwalergicznie oraz jak wykazano ostatnio przeciwwirusowo na wirusy DNA i RNA.

Glicyryzyna hamuje obumieranie komórek wątroby i w Japonii jest podawana dożylnie w leczeniu przewlekłego wirusowego zapalenia wątroby jak i marskości wątroby. Przeprowadzone niedawno badania kliniczne wykazały skuteczność glicyryzyny w leczeniu autoimmunologicznego zapalenia wątroby.

Glicyryzyna jest używana z powodzeniem w terapii następujących schorzeń:

  • wirusa grypy (w tym także H5N1)

    Glicyryzynę pozyskuje się z korzeni lukrecji
    Glicyryzyna jest zawarta w korzeniach lukrecji stanowiąc ok. 7% ich całkowitej masy przed wysuszeniem.
  • koronawirusa SARS
  • HIV
  • wirusa zapalenia wątroby typu A
  • wirusa zapalenia wątroby typu B
  • wirusa zapalenia wątroby typu C
  • wirusa zapalenia wątroby typu E
  • wirusa Epsteina-Barra
  • wirusa cytomegalii
  • wirusa japońskiego zapalenia mózgu

Metabolizm glicyryzyny

Bezpośrednio po spożyciu glicyryzyna jest hydrolizowana przez bakterie jelitowe do kwasu 18β-glicyretynowego. Po całkowitym wchłonięciu z jelit, kwas β-glicyretynowy jest metabolizowany w wątrobie do kwasu 3 β -mono glukuronylo-18β-glicyretinowego. Ten metabolit następnie krąży w krwiobiegu. Jak widać ustna biodostępność glicyryzyny jest niska. Większość glicyryzyny jest eliminowana przez żółć a niewielka (0.31-0.67%) wydalana przez mocz. Po doustnym podaniu 600mg glicyryzyny jej metabolit pojawia się w moczu po 1,5 do 14 godzin. Maksymalne stężenie (0,49 do 2,69 mg / l) uzyskuje się od 1,5 do 39 godzin i metaboliu może zostać wykryty w moczu przez maksymalnie 4 dni.

 

2.40 avg. rating (51% score) - 5 votes