Syrop z agawy

Czy to możliwe, że syrop z agawy jest gorszy niż cukier?

Zapewne spotkałeś się z informacjami, że syrop z agawy to zdrowy produkt i jesteś zaskoczony sugestią, że mogłoby być inaczej. Pisząc ten artykuł korzystałam z wielu anglojęzycznych, głównie amerykańskich źródeł; w walczących z plagą otyłości Stanach Zjednoczonych opinia publiczna już kilka lat temu uświadomiła sobie zagrożenia wynikające z rosnącego spożycia fruktozy, w polskich mediach niestety niemal nie spotyka się takich informacji, dlatego postanowiłam uzupełnić tę lukę i mam nadzieję, że informacja dotrze do jak najszerszego grona ludzi.

Agawa to roślina występująca w nawiększym zagęstnieniu w Meksyku (kojarzona jako składnik tequilli), choć można na nią trafić we wszystkich gorących i suchych regionach. Aby można było z agawy wytworzyć syrop, roślina musi mieć minimum dziesięć lat – wówczas obcina się jej liście i wydobywa tzw. serce, które wygląda jak duży ananas i waży od 25 do nawet 75 kilogramów. Wydobyty z wnętrza serca agawy sok gotuje się następnie przez kilka godzin (a więc podobnie jak tradycyjny kanadyjski syrop klonowy). Po takiej obróbce termicznej otrzymuje się inulinę o wysokiej zawartości fruktozy.

Syrop z agawy – naturalny, zdrowy cukier?

Syrop z agawy jest najczęściej reklamowany jako naturalny słodzik, który nie podnosi stężenia glukozy we krwi, jest więc zalecany cukrzykom, podkreśla się, że to całkowicie naturalny i ekologiczny składnik stosowany tradycyjnie od wieków w Meksyku. Niestety takie przedstawianie syropu z agawy mija się z prawdą.

W rzeczywistości syrop z agawy nie jest ani tradycyjnym wyrobem, ani specjalnie zdrowym produktem – w każdym razie nie bardziej zdrowym, niż cukier.

Jak większość roślin, agawa także posiada pewne właściwości medyczne wykorzystywane w Meksyku od setek lat w postaci tradycyjnego słodkiego syropu tzw. miel de agave. Niestety, jak ma to często miejsce, cechy te ulegają właściwie całkowitemu zatraceniu w procesie rafinacji i masowej produkcji a oferowany w sklepach ze zdrową żywnością syrop z agawy ma niewiele wspólnego z tradycyjnym meksykańskim produktem.

Punkt wyjścia jest ten sam co w meksykańskiej tradycji: bierzemy roślinę, rozcinamy, wyciskamy słodką zawartość. Ten syrop jest wysokocukrowy, ale zawiera także zdrowe składniki, takie jak fruktany, które mają działanie prebiotyczne i wpływają pozytywnie na metabolizm i poziom insuliny. Niestety, w procesie produkcji syropu z agawy pod wpływem wysokiej temperatury i/lub działania enzymów, fruktany ulegają rozpadowi i zmieniają się w zwykłą fruktozę – w rezultacie powstaje produkt pozbawiony wszystkich zdrowotnych właściwości agawy bezpodstawnie reklamowany jako zdrowy. Proces produkcji syropu z agawy jest podobny do produkcji syropu glukozowo-fruktozowego a produkt końcowy to nie tradycyjny, zdrowy nektar z agawy, lecz wysokoprzetworzony, rafinowany słodzik z agawy.

Wiele osób myśli, że syrop z agawy jest słodzikiem bez kalorii – nic bardziej mylnego, syrop z agawy ma około 300kcal/100g czyli o 25% mniej niż cukier. Syrop z agawy jest średnio o połowę słodszy niż cukier, więc zastępując cukier syropem z agawy można obciąć kalorie mniej więcej o połowę – zanim jednak zdecydujesz się na ten krok, przeczytaj ten wpis do końca i dowiedz się, dlaczego uważam, że to bardzo zły wybór.

Jeśli chodzi o indeks glikemiczny, ogólnie rzecz biorąc im wyższe IG, tym większy wrzut cukru do krwi i tym gorszy jest dany produkt dla zdrowia. W przeciwieństwie do glukozy, fruktoza nie trafia bezpośrednio do krwioobiegu i w krótkim czasie nie zwiększa poziomu cukru ani insuliny we krwi – to dlatego słodziki oparte na fruktozie czy sama fruktoza są często reklamowane jako „zdrowe” czy „odpowiednie dla diabetyków”. Syrop z agawy faktycznie ma bardzo niski indeks glikemiczny (choć są badania, z których wynika, że w zależności od sposobu produkcji IG syropu z agawy może wynosić 75 a nawet być nawet nieco wyższe niż czystej glukozy), wynika to z tego, że składa się niemal z samej fruktozy i zawiera znikomą ilość glukozy. To właśnie z wysokiej zawartości fruktozy wynika całe zło związane ze stosowaniem syropu z agawy jako ‘zdrowego’ zamiennika cukru. Fruktoza jest cukrem prostym występującym naturalnie przede wszystkim w owocach – jednak w owocach fruktozie towarzyszą enzymy, witaminy, minerały, błonnik i pektyny – po spożyciu owoców trafiają one do przewodu pokarmowego i zawarta w nich fruktoza jest trawiona równolegle z innymi składnikami.

Metabolizm fruktozy

Fruktoza dostępna w sklepach jako sypki słodzik albo skoncentrowana w produktach takich jak syrop z agawy jest w nienaturalny sposób skoncentrowana i wysoko rafinowana; ponieważ nie towarzyszą jej dodatkowe składniki (wymienione wyżej enzymy, błonnik, pektyny i inne cukry), fruktoza jest wchłaniana od razu w jelicie cienkim i przez krwioobieg trafia do wątroby a tam jest metabolizowana: przekształcana w trójglicerydy i magazynowana wokół wątroby w formie tłuszczu. Owszem, produkty bogate we fruktozę mają niski indeks glikemiczny bo nie są przekształcane w glukozę jak inne cukry i nie powodują wzrostu poziomu cukru we krwi – dlatego początkowo uznano, że syrop z agawy czy czysta fruktoza są odpowiednie dla cukrzyków. Dalsze badania wykazały, że fruktoza jest niebezpieczna dla wszystkich, w tym także dla cukrzyków. Po pierwsze fruktoza i bogate w nią produkty prowadzą do powstania nadwagi w najniebezpieczniejszy sposób czyli przez otłuszczenie  narządów wewnętrznych¹ – tzw. tłuszcz trzewny odkłada się w okolicach brzucha nie w formie fałd tłuszczu, ale poprzez otłuszczenie narządów znajdujących się wewnątrz jamy brzusznej – efektem tego jest pękata otyłość, duży, wydęty brzuch przy relatywnie szczupłych pozostałych częściach ciała. Po drugie, fruktoza jest inhibitorem leptyny – hormonu odpowiedzialnego za przekazywanie ciału informacji o zaspokojeniu głodu.

Słodzenie produktami bogatymi we fruktozę nie uruchamia ośrodka sytości i sprawia, że pomimo zjedzenia posiłku wciąż jesteś głodny a organizm domaga się kolejnych porcji jedzenia, co powoduje drugą pętlę nadwagi.

Długie stosowanie fruktozowych słodzików może prowadzić do insulinoodporności, co w przypadku osób które jeszcze nie są chore na cukrzycę oznacza drastyczne zwiększenie ryzyka zachorowania na cukrzycę typu II.

Zwykły cukier stołowy zawiera dwa cukry, mniej więcej połowę glukozy i połowę fruktozy – syrop z agawy zawiera średnio 85% fruktozy, a więc znacznie więcej niż cukier, co sprawia, że syrop z agawy jest znacznie gorszy dla zdrowia niż cukier! Choć glukoza i fruktoza są podobnymi do siebie cukrami, ich metabolizm przez ludzki organizm przebiega zupełnie odwrotnie. Glukoza to niezwykle ważna molekuła, obecna w dużych ilościach w wielu produktach, a nasze ciało wręcz ją produkuje, aby mieć pewność, że jej nie zabraknie. Właściwie każda żywa komórka na Ziemi zawiera w sobie glukozę – jest ona niezbędna do życia. Każda komórka ludzkiego organizmu może metabolizować glukozę – zaś w przypadku fruktozy, jedynym narządem, który jest w stanie metabolizować ją w dużych ilościach jest wątroba². Produktem metabolizmu fruktozy przez wątrobę jest m.in. kwas moczowy i wolne rodniki, które mogą wywoływać w organizmie stany zapalne i przyczyniać się do uszkodzenia komórek. Jednym z najgroźniejszych produktów końcowych metabolizmu fruktozy są trójglicerydy, które wywołują tłuszczową miażdżycę tętnic i choroby układu sercowo-naczyniowego. Wysoki poziom triglicerydów jest szczególnie niebezpieczny dla kobiet, u których ryzyko wystąpienie chorób serca wzrasta trzykrotnie bardziej niż u mężczyzn w przeliczeniu na jednostkowy wzrost poziomu trójglicerydów.

Nie zamieniaj cukru na syrop z agawy!

Jeśli szukasz słodzika odpowiedniego dla diabetyka czy osoby unikającej cukru, wybierz erytrytol (ma świetne opinie), ksylitol brzozowy albo czystą stewię, to zdecydowanie zdrowszy wybór. Nawet tradycyjny miód, choć też jest źródłem fruktozy, jest lepszym wyborem niż syrop z agawy – nie tylko dlatego, że miód jest nieprzetworzonym, surowym produktem, który ma mniej fruktozy niż syrop z agawy, ale także ze względu na pozytywny wpływ miodu na zdrowie: miód to naturalny antybiotyk o dobroczynnym wpływie na serce i działaniu przeciwzapalnym. Przyjęło się ‘wieszać psy’ na produktach słodzonych syropem glukozowo-fruktozowym (inaczej syrop wysokofruktozowy), a tymczasem to samo zło sprzedawane jest w formie rzekomo zdrowego syropu w sklepach ze zdrową żywnością, choć syrop z agawy zawiera znacznie więcej fruktozy niż cieszący się tak złą sławą HFCS! Syrop z agawy nie jest ani naturalnym, ani tradycyjnym, ani pod żadnym względem zdrowym produktem. Syrop z agawy jest szkodliwy i wysokoprzetworzony.

Zuzanna Ch.

1. Taki wniosek po raz pierwszy wyprowadzono z badań klinicznych w 2009 r. K.L. Stanhope, J.M.Schwarz, N.L.Keim, S.C. Griffen, et al, „Consuming fructose-sweetened, not glucose-sweetends, beverages increases visceral adiposity and lipids and decreases insulin sensitivity in overweight/obese humans”, The Journal of Clinical Investigation, 2009; 119(5) : 1322-1334.
2. George A Bray, „How bad is fructose?”, The American Journal of Clinical Nutrition, Am J Clin NutrOctober 2007 vol. 86 no. 4 895-896