Alluloza – dietetyczny cukier

5
Alluloza – dietetyczny cukier
3.25 avg. rating (66% score) - 4 votes

Alluloza (aluloza, znana także jako psicoza lub pod komercyjnymi nazwami Dolcia Prima ® albo Astraea) to węglowodan o smaku i funkcjonalności zbliżonym do cukru stołowego o kaloryczności o 90% niższej niż sukroza. Nazywana dietetycznym cukrem alluloza od ponad 20 lat jest z powodzeniem stosowana w Japonii, od niedawna w USA, kiedy pojawi się w Europie – na razie nie wiadomo.

(Nie) nowy naturalny słodzik – odkrycie allulozy

Do niedawna nazwa alluloza znana była tylko dyplomowanym dietetykom i producentom żywności śledzącym nowinki technologiczne – zmiana nadeszła w drugiej połowie 2016 roku, a stoi za nią Quest Bar i najnowsze batony tej kultowej amerykańskiej marki Quest Beyond Cereal Bar. Wbrew temu co mogłoby się wydawać, alluloza nie jest wcale nowym odkryciem – po raz pierwszy została zidentyfikowana w skrobi obecnej w niektórych odmianach zbóż w latach trzydziestych XX wieku – dziś wiadomo, że występuje naturalnie w niedużych ilościach w figach, winogronach i owocach chlebowca różnolistnego (ang. jackfruit, łac. Artocarpus heterophyllus), a także w syropie klonowym i brązowym cukrze.

Pierwsze udane próby laboratoryjnej syntezy psikozy (oficjalna chemiczna nazwa allulozy to D-psikoza / D-psykoza / D-psicose, pełna nazwa systematyczna D-rybo-2-heksuloza; szukając materiałów do tego wpisu spotkałam się także z nazwami erythrohexulose / erytroheksuloza i pseudofructose / pseudofruktoza) zostały dokonane w 1994 r. w Japonii przez zespół Kena Izumoriego z Uniwersytetu Kagawa. Niemal wszystko, co wiemy współcześnie o allulozie zawdzięczamy uporowi i wytrwałości prof. Izumoriego, który  odkrył kluczowy dla sprawy enzym D-tagatoza-3-epimeraza konwertujący fruktozę do allulozy (proces zyskał od nazwiska swojego odkrywcy nazwę ’Izumoring’ – co można przetłumaczyć na polski  jako ’izumoryzacja’) [1]. Ta metoda produkcji miała duży potencjał, ale jedną zasadniczą wadę: była bardzo droga, co wykluczało możliwość jej zastosowania na masową skalę. W toku kilkunastu lat badań dwóm producentom udało się wypracować 2 dziesięciokrotnie tańsze metody syntezowania allulozy umożliwiające jej komercyjne zastosowanie: to mający swoją główną siedzibę w Londynie Tate & Lyle, który swojej allulozie nadał romantyczną nazwę rynkową Dolcia Prima ®, oraz amerykański koncern Anderson Global Group, który we współpracy z południowokoreańską firmą CJ CheilJedang wprowadził produkowaną przez siebie allulozę na rynek amerykański w 2015 r.

Batony Quest Beyond Cereal Bar
Pojawienie się na rynku USA nowych batonów Quest Beyond Cereal Bar słodzonych allulozą gwałtownie zwiększyło zainteresowanie tym naturalnym słodzikiem w świecie fitness. Jeśli interesują cię tylko informacje na temat legalności Quest Beyond Cereal w Europie – pomiń większość tekstu i przejdź od razu do ostatniego akapitu.

Właściwości allulozy – smak cukru, 90% kalorii mniej

  • alluloza ma smak, konsystencję (ziarnistość) cukru stołowego
  • alluloza ma 70% słodyczy białego cukru i niemal identyczną percepcję smaku [2], nie zostawia ani gorzkiego posmaku jak np. stewia, ani intensywnie i długo trwającej słodyczy jak np. sukraloza
  • alluloza nie tylko ma dobry własny smak, ma też właściwość maskowania posmaków innych substancji (np. stewii), co daje duży potencjał wykorzystania synergii różnych słodzików np. w napojach dietetycznych
  • alluloza ma o 90% mniej kalorii niż zwykły cukier – jest prawie niemetabolizowana przez ludzki organizm
  • alluloza nie powoduje dolegliwości przewodu pokarmowego – wzdęć, biegunek itd.
  • alluloza w przetwórstwie charakteryzuje się takimi samymi cechami jak zwykły cukier – nie powoduje pienienia się masy, nadaje objętości, jest łatwo rozpuszczalna w płynach, a przede wszystkim karmelizuje się w wysokich temperaturach jak cukier – tej cechy nie mają poliole, np. erytrol
Inna nazwa allulozy to psykoza lub dietetyczny cukier
Alluloza (psykoza) należy do monosacharydów, rodziny D-ketoz. Pochodzenie grafiki: Iwona Żak, Chemia Medyczna, Śląska Akademia Medyczna, Katowice 2001, str. 133

Alluloza jest monosacharydem, czyli jednocukrem – należy do cukrów prostych, czyli takich, których nie można rozłożyć na inne składniki. Pomimo, że należy do węglowodanów, D-psykoza znacząco odróżnia się swoimi właściwościami od sukrozy (cukru stołowego) i słodzików fruktozowo-ksylitolowych dając nadzieję na jej szerokie zastosowanie jako dietetycznego cukru w napojach,jogurtach, lodach, szeroko pojętym przemyśle cukierniczym i innych wysokokalorycznych produktach.  Alluloza ma 70% słodycz cukru stołowego, a przeprowadzone dotąd badania wykazują [3], że nie jest metabolizowana przez ludzki organizm a jej wartość energetyczna to zaledwie 10% kaloryczności białego cukru – cukier prawie bez kalorii, o niskim indeksie glikemicznym to idealny słodzik dla osób, które z przyczyn zdrowotnych zmuszone są kontrolować spożycie cukru.

Smak allulozy

Najważniejsza cecha i zaleta allulozy to smak: alluloza smakuje jak cukier, bo jest cukrem, tyle, że bardzo niskokalorycznym. Mając smak cukru, słodycz cukru i zaledwie ułamek jego kalorii, alluloza ma szansę okazać się cudownym dietetycznym cukrem, na który czekają zarówno konsumenci, jak i producenci, na jej bazie może powstać cały segment nowych dietetycznych produktów. Choć właściwości allulozy wydają się niesamowite, nie jest aż tak niezwykła jak mogłoby się wydawać – w istocie to jeden z ponad 40 podobnych sacharydów występujących w naturze w niewielkich ilościach i tylko kwestią czasu pozostaje opracowanie metod syntezowania ich na masową skalę, tak jak to miało miejsce kilkanaście lat temu w przypadku tagatozy. Do czasu opatentowania metod produkcji innych naturalnych słodzików alluloza pozostanie jedynym słodzikiem o takich zaletach.

Kaloryczność słodzika alluloza

Jeśli chodzi o wartość energetyczną (kaloryczność) allulozy, powstała kwestia tego, w jaki sposób ma być prezentowana na liście składników i w tabeli wartości odżywczych – jako węglowodan alluloza ma nominalną kaloryczność 4kcal/1g (oznacza to, że tyle ciepła zostałoby uwolnione w wyniku całkowitego spalenia 1g allulozy w kalorymetrze) – ponieważ jednak alluloza jest przyswajalna przez ludzki organizm w zaledwie 10%, jej faktyczna, użyteczna kaloryczność dla ludzkiego organizmu wynosi 10% tej wartości czyli 0,2 – 0,4kcal/1g – dla porównania najpopularniejszy węglowodan czyli stołowy biały cukier jest przyswajalny w 98%. Aby uniknąć wprowadzania konsumentów w błąd sugeruje się, że alluloza powinna być uwzględniona w całkowitej zawartości węglowodanów na etykiecie danego produktu, a następnie wyodrębniona w tabeli wartości odżywczych z adnotacją, że jest to węglowodan o znikomej kaloryczności.[4]

Indeks glikemiczny alulozy

Obaj producenci allulozy zgodnie twierdzą, że alluloza ma niski indeks glikemiczny IG, czyli, że w przeciwieństwie do sukrozy (cukru stołowego) alluloza nie wywołuje wyrzutu cukru do krwi, nie wpływa na poziom insuliny i tym samy jest bezpieczna zarówno dla diabetyków, jaki i dla osób z insulinoopornością. Badania [5] przeprowadzone w laboratoriach Matsutani dowiodły, że spożywanie allulozy wraz z maltodekstryną zahamowało reakcję glikemiczną wywoływaną przez ten wysokoglikemiczny węglowodan – to daje nadzieję na to, że alluloza swoim niskim indeksem glikemicznym może wręcz obniżać całkowity ładunek glikemiczny posiłku, do którego zostanie dodana.

Bezpieczeństwo allulozy i dopuszczenie do stosowania w Japonii i USA

Japońskie słodycze z allulozą, dietetycznym cukrem zero kalorii
Alluloza jest od dawna stosowana w dietetycznych słodyczach dostępnych w Japonii – najczęściej występuje w formie syropu słodzącego pod nazwą Rare Sweet lub Rare Sugar, jest też stosowana do słodzenia żelków czy cukierków

Alluloza jest stosowana w japońskich dietetycznych słodyczach od ponad 20 lat – na chwilę obecną na rynku japońskim allulozę stosuje ponad 400 producentów oferując łącznie ponad 2 000 produktów słodzonych tą substancją. W USA FDA nadała jej w 2014 r. status GRAS (generally recognized as safe – składnik uznawany za bezpieczny, nr zezwolenia GRN 000498 [6]) i odtąd jest stosowana w szerokiej gamie produktów.

Jak w przypadku każdej nowej substancji słodzącej pojawiają się pytania o bezpieczeństwo jej stosowania. Przeprowadzone dotychczas badania nie wykazały żadnych skutków ubocznych ani innych negatywnych efektów stosowania allulozy – okło 70% – 80% allulozy jest wchłaniana w jelicie cienkim, a następnie wydalana wraz z moczem; pozostałe 20% – 30% trafia do jelita grubego, gdzie nie podlega fermentacji (dzięki czemu nie ma ryzyka podrażnienia tego odcinka przewodu pokarmowego), lecz jest wydalane z masą kałową.

Alluloza w Unii Europejskiej

Wytwarzanie allulozy jest objęte patentem europejskim przetłumaczonym nawet na język polski (data rejestracji patentu w UE to 10. marca 2010 r.) – w oficjalnym wniosku patentowym możemy przeczytać, że:

D-psikoza jest epimerem D-fruktozy i jest bardzo podobna do D-fruktozy w odniesieniu do jej intensywności i typu słodkości. Jednakże, w przeciwieństwie do D-fruktozy, D-psikoza trudno metabolizuje się podczas asymilacji w organizmie i ma bardzo niski stopień wkładu kalorycznego. A zatem, D-psikozę można stosować jako skuteczny składnik pokarmów dietetycznych. Podczas gdy alkohole cukrowe, które się powszechnie stosuje jako niecukrowe słodziki, powodują w dawce wyższej niż ustalona do spożycia skutki uboczne, takie jak biegunka, D-psikoza takich skutków ubocznych nie posiada. Ponadto, D-psikoza ma bliską zerowej wartość kaloryczną, prawie nie ulega metabolizmowi w organizmie człowieka i pełni funkcję redukującą brzuszną tkankę tłuszczową dzięki zmniejszaniu aktywności enzymów lipogenicznych. Tak więD-psikozę można stosować jako słodzik, który jest również pomocny w redukcji masy ciała. [7]

Rejestracja patentu nie jest jednak równoznaczna z dopuszczeniem do stosowania – w tym miejscu należy się kilka słów wyjaśnienia w jaki sposób działa europejski system kontroli bezpieczeństwa żywności.

suszone liście stewi niedozwolone w unii europejskiej
Przykład funkcjonowania systemu novel food: do stosowania w UE zostały dopuszczone tylko glikozydy stewiolowe – czyli czysta substancja słodząca o określonych parametrach czystości. Suszone liście stewi są zakazane i nie mogą być stosowane jako składnik żywności ani jako naturalny słodzik. Świadomi tego sprzedawcy próbują obchodzić zakaz sprzedając słodkie liście z adnotacją o przeznaczeniu kosmetycznym

Są tylko dwie sytuacje, w których składnik żywności może być zgodnie z prawem stosowany w Unii Europejskiej: albo jest to składnik, który ma udokumentowaną historię spożycia na terenie UE przed 15. maja 1997 r., albo jest to nowy składnik, który przeszedł procedurę zatwierdzenia. Chcąc skorzystać z pierwszej drogi tj. chcąc wprowadzić na rynek Unii nowy składnik dowodząc, że wcale nie jest on nowy, producent lub importer musi dowieść, że dany składnik był znany i konsumowany w istotnej ilości (ang. have been consumed to a significant degree) na jakimkolwiek obszarze obecnej Unii Europejskiej czyli na terenie państwa, które należy dziś do Unii, nawet, jeśli nie było członkiem Wspólnot w tamtym czasie – kreatywność producentów w tym względzie sięga bardzo daleko, często posługują się np. bardzo starymi książkami kucharskimi, katalogami branżowymi czy historycznymi rachunkami aby wykazać, że miejscowa ludność znała i jadła regularnie jakiś składnik, który następnie popadł w zapomnienie.

Druga droga jest zdecydowanie bardziej skomplikowana – składnik trafia najpierw na listę novel food (czyli nowej żywności – takiej, która nie ma historii spożycia w Unii), a następnie przechodzi złożoną, kosztowną, długotrwałą i wieloetapową procedurę w toku której należy wykazać, że składnik jest bezpieczny. Jest to odwrócenie tradycyjnej zasady obowiązującej w demokracjach, zgodnie z którą 'co nie jest zabronione, jest dozwolone’ – w bezpieczeństwie żywności jest dokładnie odwrotnie, dozwolone jest tylko to, co jest wprost dozwolone. W USA dopuszczenie do stosowania na podstawie statusu GRAS jest dokonywane na podstawie badań i twierdzeń przedstawionych przez producenta, w dużym uproszczeniu można powiedzieć, że FDA przyjmuje te twierdzenia jako prawdziwe i na tej podstawie zezwala na stosowanie danego składnika, obarczając jednoczenie danego producenta pełną odpowiedzialnością za rzetelność przedstawionych dowodów.  Unia Europejska reprezentowana w tej procedurze przez EFSA działa w tym kontekście bardzo konserwatywnie – a udowodnienie, że coś jest bezpieczne, jest zdecydowanie trudniejsze niż wykazanie, że jest odwrotnie.

Czy alluloza jest szkodliwa? Nic na to nie wskazuje. Czy to oznacza, że można ją stosować w UE? Na razie nie.

Aluloza nie została wymieniona jako dodatek do żywności w załączniku II do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1333/2008 (wykazie dodatków do żywności na mocy Rozporządzenia Komisji (UE) nr 1129/2011 z dnia 11 listopada 2011 r. zmieniające załącznik II do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1333/2008 poprzez ustanowienie unijnego wykazu dodatków do żywności). Mówiąc w największym skrócie: stan obecny na styczeń 2017 jest taki, że produkty zawierające allulozę (w tym Quest Beyond Cereal Bar) nie mogą być wprowadzane do obrotu w Polsce, ani żadnym innym kraju Unii Europejskiej. 

W wywiadzie udzielonym 29. lutego 2016 r. portalowi Food Ingredients First reprezentujący japońską firmę Matsutani Chemical Industry Co. Ltd. dyrektor ds. badań i rozwoju Yuma Tani wyraził przekonanie [8], że do zatwierdzenia stosowania allulozy w Unii Europejskiej powinno dojść w 'najbliższym czasie’ i że liczy na otwartość EFSA w tym względzie spowodowaną faktem, że niewielkie ilości allulozy są jedzone przez mieszkańców Europy ponieważ występują naturalnie w niektórych produktach, co potwierdza bezpieczeństwo konsumowania tej substancji. Na chwilę obecną nie dotarłam do informacji potwierdzających na jakim etapie jest proces zatwierdzenia allulozy – nie figuruje na oficjalnej liście novel food [9], co dawałoby jakąś wiedzę na temat tego czy i na jakim etapie jest proces.

Guiltfree.pl jako oficjalny dystrybutor Quest Nutrition w Polsce na bieżąco monitoruj temat dopuszczalności stosowania allulozy na terenie Europy; wpis będzie na bieżąco aktualizowany i uzupełniony o informacje na temat spodziewanej dostępności batonów Quest Beyond Cereal w Europie.

KWP

Źródła i materiały zewnętrzne na temat allulozy

[1] Zainteresowanych tematem odsyłam do artykułu na temat badań prof. Izumori wopublikowanego w anlojęzycznym wydaniu Newsweek w 2015 r. http://europe.newsweek.com/search-perfect-sugar-substitute-308480?rm=eu

[2] W badaniach przeprowadzonych na zlecenie Tate & Lyle na grupie fokusowej produkty słodzone allulozą Dolcia Prima ® zostały ocenione przez badanych pod względem smaku równie wysoko, co pełnokaloryczne wersje testowanych produktów słodzone cukrem stołowym; źródło: http://foodnewsinternational.com/2015/03/10/europe-tate-lyle-releases-prima-low-calorie-sugar/

[3] Badania przeprowadzone na zlecenie Tate & Lyle wykazały brak reakcji w postaci podniesionego poziomu cukru we krwi w 2 godziny po spożyciu 25g psykozy.

[4] Taka sugestia znalazła się w wywiadzie udzielonym S.Daniellsowi przez Yuma Tani, dyrektora wykonawczego firmy Matsutani;  „Allulose – the hottest rare sugar on the block gaining interest in the US” opublikowany 2. sierpnia 2016 r. na łamach Food Navigator http://www.foodnavigator-usa.com/Suppliers2/Allulose-the-hottest-rare-sugar-on-the-block-gaining-interest-in-the-US

[5] Pełen tekst sprawozdania z eksperymentu w języku angielskim „Acute D-psicose administration decreases the glycemic responses to an oral maltodextrin tolerance test in normal adults”, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19155592

[6] Na stronie FDA można zapoznać się z pełnym tekstem tzw. Letter of no objection – pisma potwierdzającego stanowisko Urzędu o stwierdzeniu braku przeciwwskazań do stosowania allulozy w produktach sprzedawanych na terenie USA http://www.fda.gov/Food/IngredientsPackagingLabeling/GRAS/NoticeInventory/ucm406210.html

[7] Pełen tekst wniosku patentowego w języku polskim dostępny m.in. na stronie Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej „Sposób wytwarzania D-psikozy z zastosowaniem epimerazy D-psikozy”, https://mojepanstwo.pl/dane/patenty/247632,tytul-wynalazku-sposob-wytwarzania-d-psikozy-zastosowaniem-epimerazy-d-psikozy

[8] Pełen test wywiadu na stronie http://www.foodingredientsfirst.com/news/KEY-INTERVIEW-Matsutani-Brings-its-Astraea-Allulose-to-the-Market-With-Added-Health-Benefits.html

[9] Aktualna lista novel food http://ec.europa.eu/food/safety/novel_food/catalogue/search/public/index.cfm#

 

3.25 avg. rating (66% score) - 4 votes